سوراغ (یا به لهجه محلی: سورَخ) یکی دیگه از چاشنی‌های تخمیری و سنتی جنوب کشور، به‌ویژه بندرعباس و اطرافشه. مثل مهیاوه، از ماهی تخمیرشده درست می‌شه، ولی سوراغ غلظت بیشتر، طعم تندتر و بوی قوی‌تری داره. یه جور سس یا چاشنی مقوی و انرژی‌زاست که معمولاً با نون، خرما یا تخم‌مرغ مصرف میشه.

---
تفاوت سوراغ با مهیاوه چیه؟

---
مواد اولیه سوراغ سنتی:
ماهی ریز خشک (مثل ساردین، موتو یا شُور)
نمک فراوان (برای تخمیر و نگهداری)
ادویه‌هایی مثل:
رازیانه
خردل
سیاه‌دانه
فلفل سیاه
زیره

گاهی سیر یا تمرهندی برای عطر و طعم بیشتر


---
روش سنتی تهیه سوراغ:
1. ماهی‌ها رو خشک می‌کنن و پودر می‌کنن یا می‌کوبن.

2. با ادویه و نمک زیاد مخلوط می‌کنن.

3. داخل ظروف سفالی یا شیشه‌ای می‌ریزن و در هوای گرم جنوب (چند هفته تا چند ماه) می‌ذارن تا تخمیر شه.

4. نتیجه نهایی یه سس غلیظ قهوه‌ای تیره با بوی خاصه.



---
نحوه مصرف سوراغ:
با نان محلی داغ (مثل تموشی یا رُختی)
بعضی‌ها داخل غذاهای محلی کم‌کم اضافه می‌کنن (برای عطر و طعم)
کنار خرما، یا همراه پیاز، تخم‌مرغ و سبزی خوردن
با نون سرخ‌شده در تابه (نان سوراغی، خیلی پرطرفدار!)


---
نکته مهم:
سوراغ به خاطر بوی تند و تخمیرش ممکنه برای بعضیا سنگین باشه، ولی برای طرفداراش یه طعم ناب و اعتیادآوره!

نظورت از "مهراوه" احتمالا همون "مهیاوه" (یا به لهجه محلی: مِهوه) هست؛ اگه منظورت چیز دیگه‌ایه، لطفاً بگو تا درست راهنمایی‌ت کنم.
اما اگه منظور مهیاوه باشه، این یکی از معروف‌ترین چاشنی‌ها یا سس‌های سنتی بندرعباس و جنوب ایرانه. طعم تند، شور و خاصی داره و معمولاً با نون محلی (مثل تموشی یا نان رُختی) خورده میشه.

---
مهیاوه چیه؟
مهیاوه یه سس تیره‌رنگ و مایع نسبتاً رقیق و معطره که از ماهی تخمیر شده، ادویه‌های جنوبی (زیره، سیاه‌دانه، رازیانه، خردل، فلفل سیاه و...) و نمک زیاد درست می‌شه.

---
مواد اصلی:
ماهی ریز (مثل ساردین یا موتو)
نمک زیاد (برای تخمیر و نگهداری)
رازیانه، خردل، سیاه‌دانه، فلفل سیاه، زیره
گاهی هم کمی تمرهندی یا سیر برای طعم‌دهی


---
روش سنتی تهیه مهیاوه:
1. ماهی‌های ریز رو خشک می‌کنن یا آسیاب می‌کنن.

2. با مقدار زیادی نمک مخلوط و توی ظرف‌های سفالی یا شیشه‌ای می‌ذارن.

3. ادویه‌ها رو بهش اضافه می‌کنن.

4. مخلوط باید چند هفته تا چند ماه در دمای گرم بمونه تا تخمیر شه.

5. بعد از تخمیر، صافش می‌کنن و مایع مهیاوه رو نگه‌ می‌دارن.



---
نحوه مصرف مهیاوه:
روی نون محلی می‌ریزن (مخصوصاً تموشی یا نان گرد)، گاهی با تخم‌مرغ، خرما یا پنیر هم می‌خورن.
بعضیا باهاش نون رو داخل تاوه سرخ می‌کنن یا باهاش نون مهیاوه‌ای می‌سازن (خیلی ترد و خوش‌عطر می‌شه).

قیمه‌ریزه نخودی (که در بعضی مناطق کرمان بهش "ریزه‌کوفته نخودی" هم می‌گن) یکی از غذاهای سنتی، ساده و بسیار خوشمزه‌ی کرمانی هست. این غذا از ترکیب نخود، گوشت، پیاز و ادویه تهیه می‌شه و کوفته‌های کوچیکی داخل یک سس خوش‌طعم گوجه‌دار پخته می‌شن. غذایی ارزون، مغذی و خاطره‌انگیز برای خیلی از خانواده‌های کرمانی!

---
مواد لازم برای ۴ نفر:
مواد کوفته‌ها (قیمه‌ریزه‌ها):
نخود خام: ۱ پیمانه (از شب قبل خیس‌کرده)
گوشت چرخ‌کرده: ۲۰۰ گرم
پیاز: ۱ عدد متوسط
نمک، فلفل، زردچوبه: به مقدار لازم
کمی آرد نخودچی (در صورت نیاز برای انسجام)

مواد سس:
پیاز: ۱ عدد بزرگ
رب گوجه‌فرنگی: ۲ قاشق غذاخوری
گوجه‌فرنگی تازه: ۲ عدد (رنده‌شده، اختیاری)
نمک، فلفل، زردچوبه: به مقدار لازم
روغن: به مقدار لازم
آب: حدود ۲ لیوان


---
طرز تهیه:
1. نخودها رو بپز یا خام چرخ کن (در نسخه اصیل، نخود خام چرخ‌شده استفاده می‌شه). با پیاز و گوشت چرخ‌کرده مخلوط کن. نمک، فلفل و زردچوبه بزن. مواد رو خوب ورز بده تا منسجم بشن. اگه شل بود، کمی آرد نخودچی بریز.

2. از مواد قلقلی‌های کوچیک (به اندازه فندق) درست کن و توی یخچال بذار ۳۰ دقیقه استراحت کنه تا وا نره.

3. برای سس: پیاز رو خرد و سرخ کن. زردچوبه و رب گوجه‌فرنگی رو اضافه کن و خوب تفت بده. گوجه رنده‌شده هم بریز و بعد آب اضافه کن، بذار جوش بیاد.

4. حالا کوفته‌ها رو آروم آروم بنداز داخل سس در حال جوش. حرارت رو کم کن و حدود ۳۰ تا ۴۵ دقیقه بذار بپزن و سس غلیظ شه.



---
نکات:
اگه خواستی نسخه کاملاً گیاهی درست کنی، گوشت رو حذف کن و فقط نخود و پیاز و ادویه بریز.
می‌تونی یه قاشق آب‌غوره یا رب انار به سس بزنی برای طعم ملسی.
این غذا معمولاً با نون سرو میشه، همراه ترشی و سبزی خوردن خیلی می‌چسبه.

رشته‌پلو کرمانی یکی از غذاهای سنتی، خوش‌عطر و پرانرژی استان کرمانه که بیشتر در مراسم خاص مثل شب عید، نذری، یا مهمونی‌های سنتی پخته میشه. ترکیب رشته‌پلویی با کشمش، خرما و گاهی گوشت یا مرغ، طعمی شیرین و لذیذ بهش می‌ده.

---
مواد لازم برای ۴ نفر:
برنج: ۳ پیمانه
رشته پلویی: ۱ پیمانه
خرما (بدون هسته): ۱۵ عدد
کشمش پلویی: ½ پیمانه
پیاز: ۲ عدد بزرگ
گوشت چرخ‌کرده یا تکه‌ای (یا مرغ): ۲۵۰ گرم (اختیاری)
دارچین، زردچوبه، فلفل، نمک: به مقدار لازم
روغن یا کره: به مقدار لازم
زعفران دم‌کرده: به مقدار دلخواه
خلال پسته یا بادام (اختیاری برای تزیین)


---
طرز تهیه:
1. برنج رو بشور و با آب و نمک حدود نیم‌ساعت تا یک ساعت خیس کن.

2. اگه از گوشت چرخ‌کرده استفاده می‌کنی، با پیاز و ادویه سرخش کن و کنار بذار. اگه مرغ یا گوشت تکه‌ایه، بپز و بعد ریش‌ریش یا خردش کن.

3. رشته‌های پلویی رو توی ماهیتابه کمی تفت بده (تا فقط طلایی بشن، نسوزن).

4. برنج رو بجوشون، وقتی کمی نرم شد، رشته‌ها رو بهش اضافه کن و بعد از ۵–۶ دقیقه با هم آبکش کن.

5. ته قابلمه روغن بریز، یه ته‌دیگ نون یا سیب‌زمینی بذار. بعد برنج و رشته رو لایه‌به‌لایه بریز، بین لایه‌ها کمی زعفران، گوشت یا مرغ، کشمش، خرما و دارچین پخش کن.

6. روی برنج رو با کمی روغن یا کره داغ بده، دم‌کنی بذار و با حرارت کم حدود ۴۵ دقیقه تا یک ساعت دمش کن.



---
برای تزیین و سرو:
روی پلو رو با کشمش، خرما، گوشت یا مرغ تفت‌داده‌شده، و خلال پسته یا بادام تزئین کن.
اگه دوست داشتی می‌تونی کمی شکر هم توی کشمش بریزی برای طعم شیرین‌تر.


---
نکات:
طبع این غذا گرمه و خیلی مقوی‌ـه، مناسب فصل‌های سرد یا برای افطار.
در بعضی سبک‌های کرمانی، کشمش و خرما رو جداگانه با پیاز و دارچین تفت می‌دن تا طعم ملسی داشته باشه.
می‌تونی گوشت رو حذف کنی و فقط با کشمش و خرما درستش کنی (نسخه گیاهی).

خورش خلال کرمانی یکی از خورش‌های مجلسی و خوش‌طعم استان کرمانه که با خلال بادام، گوشت و ادویه‌های خاص درست میشه. این خورش ممکنه با خورش خلال کرمانشاهی اشتباه گرفته بشه، ولی در کرمان سبک پختش متفاوته و معمولاً زرشک سیاه محلی یا حتی کمی رب انار هم درش استفاده می‌شه.

---
مواد لازم برای ۴ نفر:
گوشت خورشتی (گوسفند یا گوساله): ۴۰۰ گرم
خلال بادام: ½ پیمانه
زرشک سیاه کرمانی (یا زرشک معمولی): ۳ قاشق غذاخوری
پیاز: ۱ عدد بزرگ
رب گوجه‌فرنگی: ۱ قاشق غذاخوری
زعفران دم‌کرده: ۱ قاشق غذاخوری
دارچین، هل، زردچوبه، فلفل سیاه، نمک: به مقدار لازم
روغن: به مقدار لازم
آب: حدود ۳ تا ۴ لیوان
(اختیاری) رب انار: ۱ قاشق غذاخوری برای طعم ملسی


---
طرز تهیه:
1. خلال بادام رو از قبل چند ساعت خیس کن (برای نرم‌تر شدن و پخت بهتر).

2. پیاز رو نگینی خرد کن و در قابلمه با کمی روغن سرخ کن تا طلایی بشه. بعد گوشت رو اضافه کن، زردچوبه، فلفل و کمی دارچین بریز و خوب تفت بده تا گوشت قهوه‌ای شه.

3. رب گوجه‌فرنگی رو اضافه کن، کمی تفت بده تا خوشرنگ بشه، بعد آب بریز و اجازه بده گوشت نیم‌پز شه (حدود ۱ تا ۱.۵ ساعت).

4. خلال بادام رو اضافه کن و بذار همراه گوشت بپزه. در ۳۰ دقیقه آخر، زرشک سیاه (که از قبل خیس کردی و شستی) رو اضافه کن. در صورت دلخواه رب انار هم همین‌جا اضافه میشه.

5. در آخر زعفران دم‌کرده، کمی هل و دارچین بریز تا خورش عطر بگیره و لعاب بیفته. خورش باید غلیظ و خوشرنگ بشه.



---
نکات مهم:
زرشک سیاه طعم خاص و کمی شیرین‌تری نسبت به زرشک معمولی داره.
می‌تونی به‌جای گوشت تکه‌ای، از گوشت چرخ‌کرده هم استفاده کنی (به صورت کوفته‌های ریز).
بعضی نسخه‌های محلی، کمی گلاب هم در پایان اضافه می‌کنن برای عطر بیشتر.

خورشت به‌آلو یکی از غذاهای سنتی و خوش‌طعم کرمانه که با ترکیب میوه‌ی "به" و "آلو خشک" درست میشه. این خورش عطر و طعم شیرین و ملسی داره و هم خاصیت داره، هم خوش‌رنگ و خوش‌خوراکه.

---
مواد لازم برای ۴ نفر:
گوشت خورشتی (گوسفند یا گوساله): ۴۰۰ گرم
به: ۲ عدد متوسط (خردشده)
آلو خشک (آلو بخارا): ۱۰ تا ۱۲ عدد
پیاز: ۱ عدد بزرگ
رب گوجه‌فرنگی: ۱ قاشق غذاخوری
زعفران دم‌کرده: ۱ قاشق غذاخوری
چوب دارچین یا پودر دارچین: به مقدار دلخواه
نمک، فلفل، زردچوبه: به مقدار لازم
روغن: به مقدار لازم


---
طرز تهیه:
1. پیاز رو نگینی خرد کن و با کمی روغن تفت بده تا طلایی شه. بعد گوشت رو اضافه کن، کمی زردچوبه و فلفل بزن و خوب تفت بده تا گوشت تغییر رنگ بده.

2. رب گوجه رو اضافه کن و کمی تفت بده تا خامی رب گرفته شه، بعد حدود ۳ لیوان آب جوش بریز و در قابلمه رو بذار تا گوشت نیم‌پز بشه (حدود ۱ تا ۱.۵ ساعت با شعله ملایم).

3. در این فاصله، به‌ها رو خرد کن (مکعبی یا خلالی) و در کمی روغن با حرارت کم تفت بده تا نرم بشن و رنگشون کمی طلایی شه.

4. آلوها رو هم بشور و ۱۰ دقیقه تو آب گرم خیس کن. بعد به همراه به، زعفران، و کمی دارچین به خورش اضافه کن.

5. حالا اجازه بده خورش با حرارت کم جا بیفته و غلیظ شه. (حدود ۳۰ تا ۴۵ دقیقه دیگه)

6. در آخر نمک غذا رو اندازه کن و اگه دوست داشتی، کمی شکر یا آب‌لیمو برای تنظیم شیرینی و ترشی اضافه کن.



---
نکات:
طبع این خورش گرمه، بسیار مناسب فصول سرد و برای افراد سردمزاج.
می‌تونی به‌جای آلو، از قیصی زردآلو هم استفاده کنی برای طعم متفاوت.
خورشت به‌آلو کرمانی معمولاً با برنج زعفرانی سرو میشه.

کشک بادمجان کرمانی، یه نسخه محلی و سنتی از کشک بادمجانه که با طعمی متفاوت و عطر خاص، دل عاشقای غذاهای سنتی رو می‌بره! این غذا با بادمجان سرخ‌شده، کشک محلی، و ترکیب خوش‌عطر پیاز داغ، نعنا داغ و گاهی هم گردو و سیر درست می‌شه.

---
مواد لازم برای ۴ نفر:
بادمجان: ۵ عدد متوسط
کشک (ترجیحاً محلی و غلیظ): ۱ پیمانه
پیاز: ۲ عدد بزرگ
سیر: ۳ حبه
نعنا خشک: ۲ قاشق غذاخوری
گردو خردشده: ۳ قاشق غذاخوری (اختیاری ولی خوشمزه!)
زردچوبه، نمک، فلفل: به مقدار لازم
روغن: برای سرخ کردن


---
طرز تهیه:
1. بادمجونا رو پوست بگیر و از وسط نصف کن، بعد یه کم نمک بزن و بذار ۳۰ دقیقه بمونه تا تلخیش گرفته شه. بعد آبکشی و خشک کن و سرخشون کن تا نرم و طلایی بشن.

2. پیازها رو خلالی کن و با کمی روغن تفت بده تا طلایی و کاراملی بشن. کمی زردچوبه هم اضافه کن.

3. سیر رو ریز کن یا بکوب و جداگانه با کمی روغن تفت بده تا طلایی شه.

4. نعنا خشک رو با کمی روغن تفت بده (فقط چند ثانیه تا نسوزه، چون زود تلخ میشه).

5. بادمجون‌های سرخ‌شده رو له کن یا توی مخلوط‌کن بنداز، با کمی کشک، پیازداغ، نعناداغ، سیر و گردو مخلوط کن. (می‌تونی همه‌ش رو تو قابلمه بریزی و روی شعله ملایم بذاری تا کمی جا بیفته.)

6. نمک و فلفل غذا رو بچش و تنظیم کن. اگه خواستی، کمی زعفرون هم می‌تونی اضافه کنی.

7. برای سرو: روی کشک بادمجون رو با پیازداغ، نعنا داغ، گردو و کمی کشک تزئین کن.



---
نکات:
در بعضی مناطق کرمان، کمی پودر گل‌محمدی یا دارچین هم بهش می‌زنن برای عطر بیشتر.
اگه کشک خیلی غلیظه، می‌تونی کمی آب جوش بهش اضافه کنی تا روان‌تر شه.
این غذا رو با نون سنگک یا نون تافتون تازه بخور، معرکه‌ست!

زیره‌پلو یکی از غذاهای معروف و خوش‌عطر کرمانه که با زیره معروف کرمان درست میشه. این غذا هم ساده‌ست و هم خوش‌طعم، و معمولاً با گوشت، مرغ یا تخم‌مرغ سرو میشه.

---
مواد لازم برای ۴ نفر:
برنج: ۳ پیمانه
زیره سیاه کرمانی (ترجیحاً تازه): ۲ تا ۳ قاشق غذاخوری
روغن یا کره: ۳ قاشق غذاخوری
نمک: به مقدار لازم
زعفران دم‌کرده: به مقدار دلخواه (اختیاری)

مواد انتخابی برای سرو:
گوشت چرخ‌کرده سرخ‌شده با پیاز و ادویه
مرغ پخته و سرخ‌شده
تخم‌مرغ نیم‌رو
کشمش یا خرمای تفت‌داده‌شده (برای طعم شیرین)


---
طرز تهیه:
1. برنج رو بشور و مثل پلوهای معمولی، با آب و نمک خیس کن (حداقل ۳۰ دقیقه).

2. زیره‌ها رو جداگانه بشور (اگه خاک داشت)، بعد توی آبکش بریز تا خشک بشن.

3. آب رو بجوشون، بعد برنج رو بریز داخلش. وقتی برنج کمی نرم شد (نه خیلی)، آبکشش کن.

4. ته قابلمه رو با کمی روغن چرب کن. اگه دوست داری، ته‌دیگ نونی یا سیب‌زمینی بنداز.

5. موقع ریختن برنج توی قابلمه، لایه‌به‌لایه برنج و زیره بریز تا زیره خوب پخش بشه. اگه دوست داری، لابه‌لاش کمی زعفرون هم بریز.

6. روی پلو کمی روغن یا کره بریز. در قابلمه رو دم‌کنی‌دار بذار و بذار با شعله کم حدود ۴۵ دقیقه تا یک ساعت دم بکشه.



---
نکات تکمیلی:
زیره کرمانی عطر فوق‌العاده‌ای داره، بهتره از زیره تازه استفاده بشه.
اگه طبع گرمی داری، می‌تونی مقدار زیره رو کمی کمتر بریزی چون گرمه.
بعضی‌ها کمی دارچین یا هل هم با زیره ترکیب می‌کنن، که طعم خاص‌تری می‌ده.

آبگوشت بز باش کرمانی یکی از غذاهای سنتی و مقوی استان کرمانه که با گوشت بز یا بره، سبزی‌های معطر و حبوبات تهیه میشه. این غذا طعم خاص و خوش‌عطری داره. در ادامه طرز تهیه کاملش رو برات می‌نویسم:

---
مواد لازم برای ۴ نفر:
گوشت بز یا بره: ۵۰۰ گرم (با استخوان، بهتره گردن یا راسته باشه)
نخود: ۱ پیمانه
لوبیا سفید یا چیتی: ½ پیمانه
سیب‌زمینی: ۲ عدد
پیاز: ۲ عدد متوسط
لیمو عمانی: ۲ عدد
سبزی (تره، جعفری، گشنیز، شوید): حدود ۲۰۰ گرم
زردچوبه، فلفل سیاه، نمک: به مقدار لازم
روغن حیوانی یا معمولی: ۲ قاشق غذاخوری
آب: حدود ۶ لیوان


---
طرز تهیه:
1. حبوبات رو از شب قبل خیس کن و چند بار آبش رو عوض کن تا نفخش گرفته بشه.

2. گوشت رو خرد کن و با کمی روغن، پیاز نگینی و زردچوبه توی قابلمه تفت بده تا رنگش عوض بشه.

3. حبوبات رو اضافه کن و چند دقیقه با گوشت تفت بده. بعد آب رو اضافه کن و درِ قابلمه رو بذار تا جوش بیاد.

4. کف روی گوشت رو بگیر تا غذا زلال و خوش‌رنگ بشه. بعد شعله رو کم کن تا گوشت و حبوبات نیم‌پز بشن (حدود ۱.۵ ساعت).

5. سبزی‌های خردشده رو اضافه کن. سبزی‌ها باید حسابی ریز و تازه باشن تا عطر غذا رو عالی کنن.

6. لیمو عمانی‌ها رو سوراخ کن و همراه سیب‌زمینی‌های درشت خرد شده بنداز داخل قابلمه. نمک و فلفل هم به مقدار لازم بریز.

7. بذار حدود ۱ ساعت دیگه بپزه تا همه مواد کاملاً جا بیفتن و گوشت نرم بشه.

8. در آخر، می‌تونی کمی آب‌غوره یا رب انار به دلخواه اضافه کنی برای طعم ملسی.



---
نکات:
اگه گوشت بز در دسترس نداری، از گوشت بره استفاده کن.
بعضی‌ها مقداری نعنا خشک یا مرزه خشک هم برای عطر بیشتر بهش می‌زنن.
این غذا معمولاً با نان، ترشی و سبزی خوردن سرو میشه.

گوشت قرمز حاوی مواد مغذی مهمی مانند ویتامین B12، آهن، روی و پروتئین است که برای سلامت مغز ضروری‌اند. با این حال، مصرف زیاد گوشت قرمز، به‌ویژه گوشت‌های فرآوری‌شده (مثل سوسیس و کالباس)، با افزایش التهاب و خطر بیماری‌های قلبی-عروقی مرتبط است که می‌توانند تأثیر منفی بر سلامت مغز و افزایش خطر آلزایمر داشته باشند.
تأثیر گوشت قرمز بر آلزایمر:
مثبت: پروتئین و ویتامین B12 در گوشت قرمز می‌توانند از کاهش عملکرد شناختی جلوگیری کنند.
منفی: مصرف زیاد چربی‌های اشباع و آهن بیش از حد می‌تواند استرس اکسیداتیو و التهاب را افزایش دهد که با آلزایمر مرتبط است.

نتیجه‌گیری:
مصرف متعادل گوشت قرمز، در کنار یک رژیم غذایی سالم و سرشار از میوه‌ها، سبزیجات، ماهی و چربی‌های مفید (مانند روغن زیتون)، می‌تواند به حفظ سلامت مغز کمک کند. اما زیاده‌روی در مصرف آن، به‌ویژه گوشت‌های فرآوری‌شده، ممکن است خطر ابتلا به آلزایمر را افزایش دهد.