مصرف فرآورده‌های فرعی گوشت و امعاء و احشاء (مثل جگر، دل، قلوه، زبان، مغز، روده و…) بسته به نوع، مقدار مصرف، شیوه پخت و وضعیت سلامت فرد می‌تونه هم فوایدی داشته باشه و هم ضررهایی. در ادامه یه نگاه کلی می‌ندازیم:

مزایا:

    1.    منبع غنی از مواد مغذی:
امعاء و احشاء به‌ویژه جگر، منبع عالی از آهن، ویتامین B12، ویتامین A، روی، سلنیوم و پروتئین هستن.

    2.    کمک به کم‌خونی:
جگر گاو یا گوسفند به دلیل آهن بالا برای افرادی که دچار کم‌خونی فقر آهن هستن می‌تونه مفید باشه.

    3.    ارزش غذایی بالا در مقدار کم:
خیلی از این اعضا با مقدار کمی مصرف، نیاز بدن به برخی ویتامین‌ها رو تامین می‌کنن.

معایب و خطرات احتمالی:

    1.    کلسترول بالا:
بعضی از این اعضا مثل مغز یا دل کلسترول بالایی دارن و برای افراد با مشکلات قلبی یا کلسترول بالا مناسب نیستن.

    2.    سموم و فلزات سنگین:
جگر و کلیه‌ها ممکنه مواد سمی، فلزات سنگین یا داروهایی که حیوان دریافت کرده رو در خود نگه دارن (مخصوصاً اگر دام سالم نبوده یا نظارت بهداشتی کم باشه).

    3.    خطر انگل و آلودگی میکروبی:
اگه درست پخته نشن یا خوب پاک‌سازی نشده باشن، ممکنه حامل انگل‌ها یا باکتری‌هایی مثل سالمونلا یا اشرشیا کلی باشن.

    4.    ویتامین A بیش‌ازحد:
مصرف زیاد جگر می‌تونه منجر به مسمومیت با ویتامین A بشه، به‌ویژه در کودکان و زنان باردار.

توصیه کلی:

    •    در حد تعادل و با تنوع مصرف بشن.
    •    حتماً از منابع معتبر و بهداشتی تهیه بشن.
    •    به‌صورت کامل پخته و ضدعفونی بشن.
    •    افرادی با بیماری خاص (مثل فشار خون بالا، مشکلات کلیوی یا چربی خون) باید با نظر پزشک مصرف کنن.

جگر (کبد) 

مزایا-  سرشار از آهن، ویتامین A و B12- مفید برای کم‌خونی
مضرات-  کلسترول بالا- احتمال تجمع سموم- خطر مسمومیت با ویتامین A در مصرف زیاد

دل (قلب)

مزایا-  منبع خوب کوآنزیم Q10 (مفید برای قلب)- پروتئین بالا و چربی نسبتاً پایین
مضرات-  کلسترول نسبتاً زیاد- برای افراد با بیماری قلبی باید محدود بشه

قلوه (کلیه)

مزایا-  سرشار از ویتامین‌های گروه B و سلنیوم- پروتئین بالا
مضرات-  احتمال تجمع فلزات سنگین و مواد زائد- باید خوب پخته شود

مغز

مزایا-  غنی از اسیدهای چرب امگا ۳- بافت لطیف و پرکالری
مضرات-  کلسترول بسیار بالا- احتمال وجود پریون (در موارد نادر مانند جنون گاوی)

زبان

مزایا-  چربی بالا (طعم‌دارتر)- پروتئین بالا
مضرات-  چربی و کالری بالا- برای رژیم‌های لاغری یا بیماری قلبی مناسب نیست

نکات تکمیلی: • پختن کامل و بهداشتی خیلی مهمه، چون برخی از این اعضا مستعد آلودگی انگلی یا باکتریایی هستن. • در هفته بیش از ۱ یا ۲ بار مصرف نشه، به‌خصوص جگر و مغز. • برای زنان باردار توصیه میشه از مصرف زیاد جگر پرهیز کنن به‌خاطر ویتامین A زیاد. • بهتره از دام‌های جوان و سالم تهیه بشن چون احتمال تجمع سموم در دام مسن بیشتره.

دل گوسفند، تقویت‌ کننده‌ی قلب

قلب گوسفند به نوعی گوشت خالص است. از نوع مزاج گرم بوده و برای افرادی که طبع سرد دارند و ساختار ماهیچه ای آنها ضعیف است بسیار مفید می باشد. کمی دیر هضم بوده ، بنابراین توصیه می شود که با حرارت کافی و به مدت زمان مناسب پخته شود. در بعضی از کتب طب سنتی آمده خوردن قلب و خونابه ی آن شب کوری را رفع مینماید. این قسمت را بهتر است همراه با آبلیمو و ادویه جاتی مانند فلفل و زیره استفاده کنید.

قلوه

قلوه یا کلیه از قسمت های لذیذ گوسفند بوده که برای درد کمر مناسب است و البته دیر هضم می باشد. افرادی که طبع سرد دارند از مصرف زیاد آن خودداری کنند. این قسمت به دلیل اینکه خون چندان صالحی تولید نمی کند بهتر است از گوسفند جوان تهیه شود.

مغز

مغز از قسمت های بسیار چرب گوسفند بوده و هضم آن سخت می باشد. مصرف این قسمت فقط برای افرادی که با کمبود وزن مواجه هستند و میزان چربی بدن آنها سطح بسیار پایینی است مناسب است. از طرفی مصرف مغز اشتها را از بین می برد. به همراه آن بهتر است از ادویه جاتی مانند دارچین و خردل استفاده کرد همچنین نارنج یا آبلیمو فراموش نشود.

جگر سیاه یا کبد گوسفند

این قسمت خون زیادی در بدن تولید می کند بنابراین مصرف آن برای افرادی که دچار کم خونی می باشند بسیار مفید بوده همچنین منبع سرشاری از ویتامین A می باشد و در سلامت پوست و مو و بینایی نقش بسزایی دارد. در مقابل جگر سیاه دیر هضم است. از نمک ، دارچین ، زیره و سرکه برای هضم راحت  تر آن استفاده کنید. همچنین سعی کنید به طور کباب آن را مصرف نمایید زیرا سرخ کردن آن در روغن هضم این قسمت را مشکل تر و سخت تر می نماید.

جگر سفید یا ریه گوسفند

جگر سفید در گذشته به عنوان دارو تجویز میشده. میزان پروتئین و چربی آن به مراتب از جگر سیاه و همچنین گوشت قرمز کمتراست. بنابراین از آن در رژیم لاغری می توان استفاده نمود. همچنین برای افرادی که گوشت قرمز در رژیم غذایی آنها به دستور پزشک حذف شده است پرکاربرد می باشد. این قسمت در درمان پوکی استخوان مفید بوده و سرشار از ویتامین های E  و D می باشد. در درمان خشکی چشم نیز موثر است و مانع از ایجاد این مشکل می شود.

خوئک، افزایش دهنده‌ی کلسترول

خوئک از میزان چربی بسیار بالایی برخوردار بوده و به شدت میزان کلسترول خون را بالا می برد ینابراین در مصرف آن می بایست احتیاط نمود. از فواید آن میتوان به پتاسیم موجود در این قسمت اشاره کرد.

طحال را مصرف نکنید!!

کیسه طحال عضو سیاه رنگی است که در زیر معده قرار دارد و در اسلام حرام بوده و به هیچ عنوان این قسمت را نباید مصرف نمود. مصرف آن لکه های پوستی، کیست های چربی، اختلالات عصبی، موهای زائد و حتی ابتلا به سرطان را موجب می شود.

چشم

گوشت چشم، بناگوش، سرگوسفند بسیار گوشت سبک و نرم و لذیذی می باشد. همچنین هضم آن نیز راحت بوده و برای اغلب افراد با طبع مختلف مناسب می باشد.

زبان گوسفند

بسیار لذیذ است و میزان چربی بالایی دارد و در عین حال منبع خوبی از ویتامین ها ی B  و B12 می باشد.

پاچه گوسفند

موجب سفت شدن اندام ها ، عضلات ، تاندون ها  و استخوان ها شده  و از آنجایی که مزاج معمولی دارد برای اغلب افراد مناسب بوده ، همچنین برای افرادی که رژیم لاغری دارند مناسب است.

سیرابی و شیردان

سیرابی ارزش غذایی کمی دارد و از میزان چربی بسیار پایینی برخوردار است به همین دلیل در رژیم های لاغری پرکاربرد می باشد. در بدن ایجاد رطوبت می کند. دیر هضم بوده و برای افرادی که طبع سردی دارند مناسب نمی باشد یا بعد از مصرف گرمی جاتی مانند نمک، گردو ، زیره و آویشن و ....  استفاده شود.